Ο ελληνόκτητος στόλος, μακράν ο μεγαλύτερος και ποιοτικότερος στόλος παγκοσμίως, συνεχίζει να προελαύνει στα διεθνή ύδατα και η ελληνική εμπορική ναυτιλία εξακολουθεί να κρατά τα ηνία παγκοσμίως και να πρωταγωνιστεί αδιάλειπτα στον διεθνή ναυτιλιακό στίβο.
Του κ. Κώστα Δεληστάθη*
Σε έναν συνεχώς αναπτυσσόμενο και εξελισσόμενο κλάδο, όπως είναι αυτός της ναυτιλίας, ο αυτοματισμός είναι η νέα πρόκληση για την εκπαίδευση των τεχνικών της ναυτιλιακής βιομηχανίας. Η νέα αυτή ειδικότητα έχει στόχο την παροχή γνώσεων και δεξιοτήτων που αφορούν το ναυτιλιακό αυτοματισμό ηλεκτρικής και ηλεκτρονικής τεχνολογίας.
Ο αυτοματισμός στη ναυτιλιακή βιομηχανία, όπου έχει εφαρμοστεί, έχει συμβάλει στην εξέλιξη του κλάδου, με υδραυλικά, μηχανικά, ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά συστήματα. Οι τεχνολογικές εξελίξεις οδηγούν πλέον τη σύγχρονη ναυτιλία στον ψηφιακό μετασχηματισμό. Με τον όρο αυτό δηλώνεται η «βιομηχανική επανάσταση» στον ναυτιλιακό τομέα, που πρόκειται να συμβεί ως το 2030. Η είσοδος των αυτοματισμών, της ρομποτικής και της επικοινωνίας στα πλοία, στα ναυπηγεία αλλά και στα λιμάνια έχει ήδη γίνει σε μεγάλο βαθμό.
Για τα πλοία, η ηλεκτροπρόωση κερδίζει συνεχώς έδαφος, λόγω της εντατικής εξέλιξης όλων των ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συστημάτων, και κυρίως στον τομέα των διατάξεων ελέγχου των ηλεκτρικών κινητήρων και των ηλεκτρονικών ισχύος.
Επίσης, με την ανάπτυξη της ψηφιακής τεχνολογίας, οι έρευνες στρέφονται ήδη προς τα έξυπνα πλοία, την ψηφιοποίηση, τη διασύνδεση και την τεχνητή νοημοσύνη, που αποτελούν τις επόμενες προκλήσεις για τη ναυτιλιακή βιομηχανία.
Όσον αφορά τα πλοία, για πρώτη φορά στα χρονικά δίδεται ιδιαίτερη σημασία στη ναυτική εκπαίδευση, σε θέματα που αφορούν τον ηλεκτροτεχνικό και ηλεκτρονικό εξοπλισμό. Ο Διεθνής Οργανισμός Ναυσιπλοΐας (ΙΜΟ) έχει προβεί στην έκδοση διεθνούς σύμβασης για τη ναυτική εκπαίδευση STCW2010 (Manila), στην οποία περιγράφονται οι ελάχιστες απαιτούμενες γνώσεις και δεξιότητες ενός τεχνικού που έχει υπό την ευθύνη του συστήματα αυτόματου ελέγχου ναυτιλίας, με ηλεκτροτεχνικό και ηλεκτρονικό εξοπλισμό.
Οι τεχνικοί – συντηρητές εγκαταστάσεων αυτοματισμού και αυτόματου ελέγχου στα πλοία εργάζονται στη συντήρηση των μονάδων του πλοίου αλλά και στην αποκατάσταση βλαβών. Εξασφαλίζουν σε περιπτώσεις δυσλειτουργιών, βλαβών, τακτικών και εκτάκτων συντηρήσεων την αποκατάσταση της λειτουργίας των εγκαταστάσεων αυτοματισμού, περιλαμβανομένων όλων των ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών διατάξεων του πλοίου, των διατάξεων ηλεκτροπρόωσης, των διατάξεων απομακρυσμένου ελέγχου και επιτήρησης, των συστημάτων ασφαλείας, καθώς και των συστημάτων επικοινωνιών, ναυσιπλοΐας και εντοπισμού.
Με μια σύνθετη διαδικασία εφαρμογής ειδικών διαδικασιών, ομαλοποιούν την ασφαλή λειτουργία του πλοίου, ενώ παράλληλα ελέγχουν και διατηρούν σωστά αποθέματα υλικών αυτοματισμού στις αποθήκες του πλοίου, έτσι ώστε αυτό να αντεπεξέρχεται στις έκτακτες περιπτώσεις δυσλειτουργιών και στις προγραμματισμένες συντηρήσεις εν πλω.
Ο κλάδος της ηλεκτρολογίας έχει πολύ μεγάλη γκάμα εφαρμογών στα πλοία, οι οποίες απαιτούν εξειδίκευση για την επίλυση προβλημάτων αυτοματισμού, scada και διασύνδεση κρίσιμων συστημάτων εν πλω. Και για το σύνολο των πλοίων, είτε αυτά είναι φορτηγά είτε είναι επιβατηγά, είναι επιτακτική η ανάγκη «δημιουργίας» μιας νέας ειδικότητας.
Η νέα αυτή ειδικότητα είναι ο «τεχνικός αυτοματισμών ναυτιλίας», με πεδίο εργασίας:
- Σε πλοία, όπου η κύρια εργασία του είναι η αποκατάσταση βλαβών και η συντήρηση όλων των συστημάτων αυτομάτου ελέγχου και όλων των ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών εγκαταστάσεων και διατάξεων του πλοίου, είτε αυτό βρίσκεται εν πλω είτε ελλιμενισμένο.
- Σε ναυπηγεία και σε λιμένες, όπου σε συνεργασία με τεχνικούς επιστήμονες του κλάδου (ναυπηγούς μηχανικούς, ηλεκτρολόγους, μηχανολόγους μηχανικούς), αναλαμβάνει την εγκατάσταση και συντήρηση όλων των ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών διατάξεων και των συστημάτων αυτομάτου ελέγχου του πλοίου.
Μελέτες – στατιστικά στοιχεία
Η Διεθνής Ομοσπονδία Εργατών στις Μεταφορές (ITF), σε συνεργασία με το World Maritime University (WMU), δημοσίευσε μία μελέτη με τίτλο «Transport 2040: Automation, Technology, Employment – The Future of Work», στην οποία παρουσιάζεται ο τρόπος με τον οποίο ο αυτοματισμός και οι προηγμένες τεχνολογίες θα επηρεάσουν στο μέλλον την εργασία στον τομέα των μεταφορών (θαλάσσιων, εναέριων, σιδηροδρομικών, οδικών).
Αναφορικά με τις θαλάσσιες μεταφορές, σύμφωνα με την μελέτη, προβλέπεται ότι η είσοδος στην αγορά αυτοματοποιημένων πλοίων θα δώσει νέα δυναμική στον τομέα. Ο αυτοματισμός στη ναυτιλία θα αποτελέσει μια σημαντική εξέλιξη για τις θαλάσσιες μεταφορές, πράγμα που θα οδηγήσει σε αύξηση της ζήτησης για ανθρώπινο δυναμικό με εξειδικευμένες γνώσεις.
Περίοδος κοσμογονικών αλλαγών στη ναυτιλιακή βιομηχανία αναμένεται να είναι η επόμενη δεκαετία. Η λεγόμενη 4η Βιομηχανική Επανάσταση, που ήδη επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την καθημερινότητα των ανθρώπων στη στεριά, κάνει τα πρώτα αλλά δυναμικά βήματα στη ναυτιλία.
Η περίοδος αυτή, για ορισμένους εκπροσώπους του κλάδου, είναι πιο σημαντική και από την «επανάσταση του ατμού» στη ναυτιλία, κατά τον 19ο αιώνα, και το πέρασμα τότε από το ιστίο στο κάρβουνο· εξέλιξη που έδωσε τεράστια ώθηση στη ναυτιλία, αύξησε τις ταχύτητες, μεγάλωσε τα πλοία, μείωσε τους χρόνους, ενίσχυσε την ασφάλεια και άλλαξε τα δεδομένα στα πληρώματα.
Πλέον, ο κόσμος επιστρέφει σε πιο πράσινες τεχνολογίες, προκειμένου να μειώσει τη ρύπανση του πλανήτη, ενώ οι δυνατότητες επικοινωνίας και οι αυτοματισμοί ανοίγουν συνεχώς νέους ορίζοντες.
Παρόμοια είναι η εικόνα και στα ναυπηγεία αλλά και στα λιμάνια, αφού οι αυτοματισμοί έχουν μπει για τα καλά στην καθημερινότητά τους. Τα unmanned terminals στα λιμάνια πολλαπλασιάζονται διαρκώς, ενώ και στα ναυπηγεία παρατηρείται δυναμική είσοδος των αυτοματισμών, της ρομποτικής και της ψηφιακής τεχνολογίας.
Τα «πράσινα» πλοία, τα αυτόνομα πλοία, τα έξυπνα πλοία, τα έξυπνα υλικά, η ψηφιοποίηση, η διασύνδεση, το Internet of Things (I.o.T.), η τεχνητή νοημοσύνη, η ρομποτική είναι οι επόμενες προκλήσεις για τη ναυτιλιακή βιομηχανία, που φαίνεται να μπαίνει σε μια μακρά περίοδο μετασχηματισμού. Για τον ελληνικό ναυτιλιακό κλάδο, τον μεγαλύτερο του κόσμου, η ανάγκη για εξειδικευμένο τεχνικό προσωπικό στην πρώτη γραμμή της λειτουργικότητας είναι πρωταρχικός άξονας ανάπτυξης και πρωτοπορίας.
Η συνεχής εξέλιξη των τεχνολογιών που εφαρμόζονται στα συστήματα των πλοίων έχει ωθήσει τον κλάδο της ναυτιλίας στην δημιουργία πλοίων με πλήρως εκσυγχρονισμένα συστήματα αυτοματισμού (scada, HMI systems), που επιτρέπουν το χειρισμό και τη διαρκή επίβλεψη τους σε πραγματικό χρόνο όπου και να βρίσκονται.
Το μέλλον της ναυτιλίας είναι η ανάπτυξη νέων τεχνολογιών και παράλληλα η πιστοποιημένη εκπαίδευση νέων τεχνικών.
Είναι ανάγκη λοιπόν οι εκπαιδευτικές δομές, πανεπιστήμια, ΙΕΚ και ναυτικές ακαδημίες να συμβάλουν σε αυτή την προσπάθεια που γίνεται από την ελληνική ναυτιλία, δημιουργώντας τμήμα «τεχνικών αυτοματισμών ναυτιλίας», καταρτίζοντας νέους ανθρώπους που χρειάζεται η ναυτιλία και συμμετέχοντας κατ’ αυτό τον τρόπο και στην προσπάθεια ανάπτυξης της ελληνικής ναυτιλίας.
*Ο κ. Κώστας Δεληστάθης είναι μηχανικός ενεργειακής τεχνικής, ελεγκτής ισχύος του Κέντρου Ελέγχου Λειτουργίας των γραμμών 2 & 3 του μετρό, και εισηγητής του Δημοσίου ΙΕΚ Αιγάλεω.
