Στο πλαίσιο της ημερίδας με θέμα: "Παραγωγική ανασυγκρότηση με καινοτομία. Μία σύγχρονη βιομηχανική πολιτική για την Ελλάδα" που διοργάνωσε ο ΣΕΒ, τον περασμένο Δεκέμβριο, παρουσιάστηκαν τα αποτελέσματα μιας πολύ ενδιαφέρουσας έρευνας σχετικά με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των ελληνικών επιχειρήσεων κατά την περίοδο της κρίσης και τις τεχνολογικές προοπτικές της ελληνικής οικονομίας. Η ημερίδα διοργανώθηκε σε συνεργασία με το Ίδρυμα Οικονομικών & Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) και το ΕΜΠ – Εργαστήριο Βιομηχανικής και Ενεργειακής Οικονομίας.
Σχολιάζοντας τις εξελίξεις στην ελληνική οικονομία, ο Πρόεδρος του ΣΕΒ κ. ∆ηµήτρης ∆ασκαλόπουλος, σχολίασε τα εξής: «∆εν είναι ώρα να πάψουµε να παζαρεύουµε µε την τρόικα για τις δόσεις µας; Αυτό το σήριαλ δεν οδηγεί πουθενά. ∆εν είναι ώρα να πάψουµε να είµαστε εµείς όµηροι και οι Ευρωπαίοι εταίροι µας παγιδευµένοι σε ένα πρόγραµµα που µειώνει συνεχώς το εισόδηµα και αυξάνει διαρκώς τους φόρους και την ανεργία; Αυτός ο δρόµος δεν οδηγεί πουθενά. Η µνηµονιακή συνταγή δεν δίνει πλέον διέξοδο, ούτε σε εµάς, ούτε στην Ευρώπη. Θα βγούµε από την κρίση µόνο αν δουλέψουµε σκληρά και σοβαρά για να αναγεννηθεί η παραγωγική βάση της χώρας, µε αιχµή του δόρατος τη βιοµηχανία. Χωρίς αυτό, δεν υπάρχει σενάριο µε happy end για τον τόπο µας. Το στοίχηµα της νέας παραγωγικής Ελλάδας πρέπει να το βάλουµε µε τον ίδιο µας τον εαυτό –και να το κερδίσουµε κόντρα στο µέχρι σήµερα καθεστώς.»
Χαρτογράφηση
Στην έρευνα έλαβαν μέρος 2.000 επιχειρήσεις. Στόχος της ήταν η συλλογή εµπειρικών δεδοµένων από τις µεγάλες επιχειρήσεις της χώρας, σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο. Πραγµατοποιήθηκε σε δύο κύκλους, το 2011 και το 2013, ενώ 1.500 περίπου επιχειρήσεις συµµετείχαν και στους δύο κύκλους.
Τα κύρια αποτελέσµατα της έρευνας συνοψίζονται στα ακόλουθα.
• Η τελευταία τετραετία (2009–2012) ήταν µία περίοδος επενδυτικής και παραγωγικής εξασθένισης για τον βασικό παραγωγικό ιστό της χώρας. Η εξέλιξη αυτή είναι περισσότερο ανησυχητική αν συνδυαστεί µε την αρνητική εξέλιξη του ΑΕΠ. Η υποχώρηση της συνολικής ζήτησης σε συνδυασµό µε τη µείωση της κερδοφορίας των επιχειρήσεων εξηγεί σε µεγάλο βαθµό την τάση αυτή.
• Οι αγορές του εξωτερικού στήριξαν τις ελληνικές επιχειρήσεις, οι οποίες είδαν τους τζίρους τους να µειώνονται σηµαντικά στην εγχώρια αγορά.
• Οι επιχειρήσεις της έρευνας εµφανίζονται περισσότερο ανθεκτικές στη διατήρηση των θέσεων εργασίας. Στην προσπάθειά τους να περιορίσουν τις επιπτώσεις της κρίσης, προχώρησαν κυρίως σε συγκράτηση/µείωση των τακτικών αποδοχών, σε µείωση τιµών, αλλά και σε περικοπές σε πριµ και επιδόµατα και λιγότερο σε µείωση των απασχολουµένων. Η µείωση της απασχόλησης στο κοινό δείγµα επιχειρήσεων κατά την περίοδο 2011-2013 ήταν 9% -ηπιότερη από τη µείωση που καταγράφεται στο σύνολο της οικονοµίας (12,6%). Ωστόσο, υπάρχουν περίπου 500 επιχειρήσεις που, παρά τη σφοδρότητα της κρίσης, διατήρησαν ή και αύξησαν τις θέσεις εργασίας.
• Η έλλειψη ρευστότητας αναγνωρίζεται ως η µεγαλύτερη απειλή για τη βιωσιµότητά των επιχειρήσεων.
• Όσο διαρκεί και εντείνεται η κρίση, η προσπάθεια των επιχειρήσεων να καινοτοµήσουν δυσχεραίνεται. Όµως ένας κρίσιµος πυρήνας επιχειρήσεων, παρά τις αντιξοότητες, διατηρεί αξιοσηµείωτη ερευνητική και καινοτοµική δραστηριότητα.
• Παρά την υψηλή ανεργία, οι επιχειρήσεις εξακολουθούν να αντιµετωπίζουν δυσκολίες εξεύρεσης προσωπικού µε τα απαιτούµενα προσόντα.
Στο πλαίσιο της ηµερίδας και σε παράλληλες συνεδρίες µε τη συµµετοχή εκπροσώπων του επιχειρηµατικού κόσµου, της δηµόσιας διοίκησης και ακαδηµαϊκών, συζητήθηκαν αναλυτικά οι επιχειρηµατικές προοπτικές και τεχνολογικές προτεραιότητες, σε επτά σηµαντικούς τοµείς της ελληνικής οικονοµίας, ανάμεσα στις οποίες συγκαταλέγονταν ο κλάδος βιομηχανίας παραγωγής ενέργειας και ο κλάδος δομικών προϊόντων και μεταλλικών κατασκευών.
Δομικά προϊόντα
Στην κοινή συνεδρία για τους τομείς δομικών προϊόντων και μεταλλικών κατασκευών, εκτιμήθηκε ότι παραμένουν κινητήριοι μοχλοί της ελληνικής οικονομίας, ο καθένας με διαφορετικό προσανατολισμό (τα δομικά προϊόντα κυρίως σχετίζονται με οικοδομικά έργα, ενώ οι μεταλλικές κατασκευές με τεχνικά και ενεργειακά έργα). Ωστόσο αντιμετωπίζουν σοβαρά κοινά διαρθρωτικά προβλήματα, με κυριότερα την καθίζηση της εγχώριας αγοράς και το υψηλό κόστος παραγωγής, λόγω κυρίως της ακριβής ενέργειας.
Το κύριο διακύβευμα είναι η οργάνωση της εσωτερικής αγοράς για την αναζήτηση νέων προϊόντων και αγορών. Η επιτυχία αυτής της προσπάθειας θα δώσει απάντηση στο ερώτημα εάν η παραδοσιακή ελληνική βιομηχανία διαθέτει τον αναγκαίο δυναμισμό που χρειάζεται, όχι απλά για να επιβιώσει, αλλά και να επιβεβαιώσει τον στρατηγικό της ρόλο στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας.
Νέα δεδομένα
Για τον ευρύτερο τομέα παραγωγής δομικών προϊόντων, (τσιμεντοβιομηχανία, σωληνουργία, ξυλεία, ηλεκτρολογικό υλικό κ.α.) κυρίαρχη επιλογή και βασική επιδίωξη είναι οι εξαγωγές. Στο εγχώριο όμως περιβάλλον, σημαντικές είναι οι προοπτικές της ενεργειακής αναβάθμισης κτιρίων, οι οποίες μπορούν να συμβάλλουν στην αναζωογόνηση της εσωτερικής αγοράς, να αναδιατάξουν τους εγχώριους παραγωγικούς πόρους αλλά και να δημιουργήσουν ευκαιρίες για εξωστρέφεια.
Ενεργειακή αναβάθμιση κτιρίων
Η ανάγκη ορθολογικής διαχείρισης και εξοικονόμησης ενέργειας στην Ελλάδα προβάλλει ως στόχος πρώτης προτεραιότητας, καθώς οι επιδόσεις της σε δείκτες ενεργειακής απόδοσης υστερούν σε σχέση με τα δεδομένα άλλων χωρών. Η ανάγκη αυτή απορρέει και από την ανάγκη συμμόρφωσης της χώρας στο ευρωπαϊκό πλαίσιο στόχων για το 2020, όπως αυτοί έχουν αποτυπωθεί και στην εθνική νομοθεσία.
Τα οικιακά, επαγγελματικά και δημόσια κτίρια εμφανίζουν σημαντικό δυναμικό υλοποίησης παρεμβάσεων ενεργειακής αναβάθμισης, καθώς το 70% του κτιριακού αποθέματος κατασκευάστηκε πριν από το 1980, με αποτέλεσμα να χαρακτηρίζονται από πολύ υψηλό ποσοστό θερμικών απωλειών και χαμηλή απόδοση των ηλεκτρομηχανολογικών τους εγκαταστάσεων. Πιο συγκεκριμένα, εκτιμάται ότι περίπου 3 εκατομμύρια κτίσματα χρειάζονται ανακατασκευή. Αντίστοιχες ανάγκες υπάρχουν και για την ενεργειακή διαχείριση των δημόσιων κτιρίων.
Οι επεμβάσεις στον κτιριακό τομέα (υφιστάμενο κτιριακό απόθεμα και νέες κατασκευές) μπορεί να δώσει μια σημαντική αναπτυξιακή ώθηση στην οικοδομή, που σήμερα τείνει να νεκρωθεί. Ταυτόχρονα, όμως αναδύονται σημαντικές προσδοκίες για νέους παραγωγικούς τομείς, με ισχυρά στοιχεία καινοτομίας.
Σημαντική αναπτυξιακή ώθηση στην οικοδομή και την τόνωση της εξωστρέφειας μπορεί να δώσει η υποκατάσταση των εισαγόμενων προϊόντων με την παραγωγή, εμπορία και εγκατάσταση ηλεκτρικού εξοπλισμού εξοικονόμησης ενέργειας (π.χ. για φωτισμό ή κλιματισμό χώρων), ηλιακών θερμοσιφώνων για παραγωγή ζεστού νερού αλλά και υποστήριξη της θέρμανσης χώρων, κουφωμάτων (αλουμίνιο, πλαστικά, υαλοστάσια), ψυχρών βαφών και άλλων μονωτικών υλικών συμπεριλαμβανομένων και προηγμένων έξυπνων υλικών κ.α.
Επίσης αξιόλογες δυνατότητες επιχειρηματικής ανάπτυξης προσφέρουν η παραγωγή και εγκατάσταση συστημάτων παρακολούθησης των ενεργειακών καταναλώσεων στον κτιριακό τομέα (smart grids).
Μεταλλικές κατασκευές
Σημαντική είναι η συνεισφορά των μεταλλικών κατασκευών και ειδικότερα της βιομηχανίας μετάλλου για το σύνολο της οικονομίας, καθώς αποτελεί κλάδο με σημαντικές διασυνδέσεις και συνεισφορά σε πολλές κατασκευαστικές δραστηριότητες της οικονομίας (μηχανικές κατασκευές, οικοδομικά και τεχνικά έργα, ενεργειακά εργοστάσια, ναυπηγική, αεροναυπηγική, αυτοκινητοβιομηχανία κ.α.). Ο τομέας του μετάλλου χαρακτηρίζεται από δύο βασικά στοιχεία: την ένταση κεφαλαίου (επενδύσεις μεγάλης κλίμακας σε τεχνολογία και εξοπλισμό) και την υψηλή κατανάλωση ενέργειας (ενεργοβόρος διαδικασία παραγωγής).
Οι μεταλλικές κατασκευές είναι ένα σημαντικό τμήμα της ελληνικής βιομηχανίας, με ιδιαίτερα ανεπτυγμένο το εξαγωγικό τμήμα τα τελευταία έτη. Πέρα όμως από τις εξαγωγικές επιδόσεις, είναι αναγκαία η ενδυνάμωση της εγχώριας δραστηριότητας.
Όπως εκτιμά ο ΣΕΒ, η κατασκευή αγωγών που περνούν μέσα από τη χώρα καθώς και η αναζήτηση υδρογονανθράκων στην ελληνική επικράτεια αποτελούν παραμέτρους πάνω στις οποίες θα μπορούσαν οι εγχώριες μεταλλικές κατασκευές να αναπτύξουν σημαντική δραστηριότητα.
Η επιτυχής συζήτηση υδρογονανθράκων και οι μεταλλικές πλατφόρμες, οι οποίες θα πρέπει να κατασκευαστούν απαιτούν υψηλό επίπεδο τεχνολογίας (συγκόλληση κ.α.) και εξειδικευμένο προσωπικό. Η απαιτούμενη τεχνογνωσία θα μπορούσε να εξασφαλιστεί με συνεργασίες και συμμετοχή σε κοινοπραξίες με ξένες επιχειρήσεις.
Η κατασκευή των μεταλλικών αγωγών φυσικού αερίου αποτελεί ενδιαφέρουσα προοπτική για τις ελληνικές επιχειρήσεις μετάλλου, τόσο στη διαδικασία παραγωγής όσο και στο στάδιο της συντήρησης. Η κατασκευή μεταλλικών πλατφορμών, πλατφορμών φυσικού αερίου, και η κατασκευή εργοστασίων-σταθμών υγροποίησης σε συνδυασμό με δυνατότητες που προσφέρουν συγκεκριμένα πυρήνες των ΑΠΕ (μικρά αιολικά, μικρά υδροηλεκτρικά, νέα μοντέλα ανεμογεννητριών) εκτιμάται ότι μπορεί να αποτελέσει στρατηγική επιλογή για πολλές επιχειρήσεις του τομέα,, μέσω συνεργασίας με ομίλους από το εξωτερικό αλλά και της συγκρότησης cluster μεγάλων, μεσαίων και μικρών επιχειρήσεων στο εσωτερικό.
