Στη σύγχρονη εποχή, η συσκευασία δεν αποτελεί απλώς μέσο προστασίας ή μεταφοράς ενός προϊόντος, αλλά εξελίσσεται σε εργαλείο υψηλής προστιθέμενης αξίας, καθώς ενσωματώνει τεχνολογικές καινοτομίες, βιώσιμα υλικά και έξυπνα συστήματα, προκειμένου να ανταποκριθεί στις μεγάλες απαιτήσεις της αγοράς. Για να μπορέσουν να αποκτήσουν ευελιξία, αυξημένη παραγωγικότητα και μειωμένο λειτουργικό κόστος, οι βιομηχανίες επενδύουν ολοένα περισσότερο σε μηχανήματα συσκευασίας προηγμένης τεχνολογίας.
Γράφουν οι κ. Δ. Φωλίνας και Η. Γεωργακούδης*
Ιστορικά, η συσκευασία αποτέλεσε και εξακολουθεί να αποτελεί ένα νευραλγικό τομέα της παγκόσμιας οικονομίας, με το ρόλο της να είναι ιδιαίτερα σημαντικός καθώς επηρεάζει άμεσα τις πτυχές της εφοδιαστικής αλυσίδας σε πολλαπλά επίπεδα.
Η συσκευασία, επίσης, επιδρά σε όλους τους τομείς, τόσο σε πραγματικό όσο και σε επιστημονικό επίπεδο, σε ό,τι έχει να κάνει με τις βασικές λειτουργίες της, δηλαδή την προστασία, την ομαδοποίηση, τη συγκράτηση και την ασφάλεια των προϊόντων, αλλά και με τις πτυχές του μάρκετινγκ που σχετίζονται με το προϊόν που περιέχεται μέσα σε αυτήν.
Ο ακαδημαϊκός χώρος υποστηρίζει με ολοένα και περισσότερη ένταση την άποψη του Phillip Kotler ότι η συσκευασία (packaging) θα μπορούσε να αποτελεί το πέμπτο “p” του μείγματος μάρκετινγκ (product, price, place, promotion, people) .
Τεχνολογική πρόοδος και υλικά
Παραδοσιακά, ο κλάδος της συσκευασίας άνοιγε το δρόμο στην τεχνολογία, καθώς επέτρεπε τη χρήση νέων υλικών και την εφαρμογή επαναστατικών τεχνικών, συνδυάζοντας τη γνώση επί της μεθοδολογίας με τις νέες τεχνολογικές λύσεις. Η τεχνολογική πρόοδος στη συσκευασία δεν περιορίζεται στο εξωτερικό περιτύλιγμα του προϊόντος στο ράφι. Επεκτείνεται σε κάθε στάδιο μεταφοράς, αποθήκευσης και διακίνησης του προϊόντος, με στόχο την προστασία της ποιότητας και της ασφάλειάς του.
Υλικά υψηλής απόδοσης, συστήματα έξυπνης παρακολούθησης (smart packaging), λύσεις θερμοευαίσθητης ή τροποποιημένης ατμόσφαιρας (συσκευασία τροποποιημένης ατμόσφαιρας, modified atmosphere packaging) και τεχνικές ελαχιστοποίησης υλικών και βάρους, συνιστούν πλέον βασικά στοιχεία του σχεδιασμού.
Σε αντίθεση με την αντίληψη ότι η προσθήκη μιας νέας τεχνολογίας αυξάνει το κόστος, η σύγχρονη προσέγγιση στη συσκευασία αποδεικνύει το αντίθετο: Η κατάλληλη και τεχνολογικά ενισχυμένη συσκευασία προσθέτει αξία στο προϊόν, μειώνει τις απώλειες, συγκρατεί τις τιμές σε ανταγωνιστικά επίπεδα και ενισχύει την περιβαλλοντική αποδοτικότητα. Επιπλέον, η βιομηχανία έχει καταφέρει, με τη χρήση ελαφρύτερων υλικών και αυτοματοποιημένων διαδικασιών, να προσφέρει υψηλότερα επίπεδα προστασίας με λιγότερους πόρους.
Η πρόοδος αυτή δεν συντελείται μεμονωμένα. Είναι αποτέλεσμα ενός ευρύτερου πλαισίου καινοτομίας, που περιλαμβάνει την αναβάθμιση της διανομής, τον ψηφιακό μετασχηματισμό της εφοδιαστικής αλυσίδας και την ανάπτυξη νέων και έξυπνων υλικών.
Ενδεικτικά, η χρήση συσκευασιών με αισθητήρες για την παρακολούθηση θερμοκρασίας, υγρασίας ή χρόνου ζωής, ενισχύει τον έλεγχο της ποιότητας σε πραγματικό χρόνο, ενώ παράλληλα συμβάλλει στη μείωση των επιστροφών λόγω καταστροφών και της περαιτέρω σπατάλης πόρων.
Με την πάροδο του χρόνου, τα υλικά και οι τεχνικές της συσκευασίας άλλαξαν και επικράτησαν τα αποδοτικότερα από αυτά, επηρεάζοντας θετικά την ποιότητα ζωής και μειώνοντας τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις.
Σήμερα, η συσκευασία εξελίσσεται όχι μόνο ως μέσο προστασίας, αλλά και ως εργαλείο προστιθέμενης αξίας, που ενσωματώνει τεχνολογικές καινοτομίες, βιώσιμα υλικά και έξυπνα συστήματα. Από τα τρόφιμα και τα ποτά έως τα φαρμακευτικά προϊόντα και το ηλεκτρονικό εμπόριο, η ζήτηση για αξιόπιστες, αυτοματοποιημένες και βιώσιμες λύσεις συσκευασίας έχει οδηγήσει σε ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις στον τομέα.
Βιομηχανία και εφαρμογές
Μία από τις σημαντικότερες τάσεις στο σύγχρονο εξοπλισμό συσκευασίας είναι η αυτοματοποίηση. Τα αυτοματοποιημένα συστήματα, συμπεριλαμβανομένων των ρομποτικών βραχιόνων, των συστημάτων όρασης και των προγραμματιζόμενων λογικών ελεγκτών (PLC), χειρίζονται πλέον πολύπλοκες εργασίες συσκευασίας με υψηλή ταχύτητα και ακρίβεια.
Αυτές οι τεχνολογίες μειώνουν τα ανθρώπινα λάθη, ελαχιστοποιούν τον χρόνο διακοπής λειτουργίας και βελτιώνουν την παραγωγικότητα. Για παράδειγμα, οι αυτοματοποιημένες μηχανές πλήρωσης μπορούν να διανέμουν με ακρίβεια υγρά ή στερεά σε δοχεία, ενώ οι μηχανές ετικετών εφαρμόζουν ετικέτες προϊόντων με ακριβή τοποθέτηση σε υψηλές ταχύτητες.
Ψηφιακός μετασχηματισμός
Τα σύγχρονα μηχανήματα είναι επίσης όλο και πιο ευέλικτα, επιτρέποντας την εύκολη εναλλαγή μεταξύ διαφορετικών μορφών ή μεγεθών συσκευασίας χωρίς την ανάγκη για εκτεταμένη αναδιαμόρφωση ή διακοπή λειτουργίας.
Επιπλέον, η ενσωμάτωση τεχνολογιών Industry 4.0, όπως είναι αισθητήρες IoT και αναλυτικά στοιχεία βασισμένα στο cloud, παρέχει δεδομένα σε πραγματικό χρόνο σχετικά με την απόδοση των μηχανών, τις ανάγκες συντήρησης και την παραγωγική απόδοση, βοηθώντας τις εταιρείες να βελτιστοποιήσουν τις λειτουργίες τους και να μειώσουν το κόστος.
Ακόμη, τα πρότυπα ασφάλειας και υγιεινής έχουν βελτιωθεί σημαντικά, ιδίως σε τομείς όπως είναι τα τρόφιμα και τα φαρμακευτικά προϊόντα. Τα εξαρτήματα από ανοξείδωτο χάλυβα και οι αρχές υγιεινής σχεδίασης είναι πλέον τυπικές πρακτικές, εξασφαλίζοντας τη συμμόρφωση με αυστηρούς κανονισμούς υγείας, ενώ οι διεπαφές ανθρώπου – μηχανής επιτρέπουν στους χειριστές να διαχειρίζονται πολύπλοκα συστήματα με ελάχιστη εκπαίδευση.
Συμπεράσματα
Στην εποχή μας, η βιομηχανία της συσκευασίας δεν λειτουργεί πλέον απλώς υποστηρικτικά αλλά αναδεικνύεται σε καταλύτη για τη βιωσιμότητα, την αποδοτικότητα και την ιχνηλασιμότητα. Οι νέες τεχνολογίες μετατρέπουν τη συσκευασία σε ενεργό μέσο πληροφόρησης, συντήρησης και ασφάλειας, με θετικό αποτύπωμα στην κοινωνία, την οικονομία και το περιβάλλον.
*Οι κ. Δημήτρης Φωλίνας και Ηλίας Γεωργακούδης είναι καθηγητές στο Τμήμα Διοίκησης Εφοδιαστικής Αλυσίδας του Διεθνούς Πανεπιστημίου Ελλάδος.
