Του κ. Δημήτρη Βέργαδου*
Η επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση είναι κλειδί για ένα νέο παραγωγικό πρότυπο και για τη δημιουργία περισσότερων και καλύτερων θέσεων εργασίας για τους νέους. Με αυτό το βασικό μήνυμα κυκλοφόρησε πρόσφατα ειδική έκθεση από τον ΣΕΒ, η οποία αναδεικνύει τα προβλήματα, τις ευκαιρίες αλλά και τις προκλήσεις της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης στη χώρα μας. Και πιο βασική ίσως πρόκληση είναι η ανάγκη για μια ουσιαστική αλλαγή νοοτροπίας και στάσης της ίδιας της κοινωνίας απέναντι στην επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση.
Είναι αλήθεια ότι μέχρι σήμερα η επαγγελματική εκπαίδευση, δυστυχώς, θεωρείται δεύτερης επιλογής και σε κάθε περίπτωση μια μη ελκυστική διαδρομή για τους νέους. Για την ακρίβεια στην επαγγελματική εκπαίδευση κατευθύνονται κυρίως οι πιο αδύναμοι μαθητές, και κατά κανόνα όσοι προέρχονται από χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα.
Ωστόσο, η πρόσφατη ενίσχυση της δυνατότητας πρόσβασης των μαθητών της επαγγελματικής εκπαίδευσης στα ΑΕΙ είναι πιθανό να αποτελεί έναν επιπλέον λόγο προσέλκυσης του μαθητικού πληθυσμού.
Η ποιοτική αναβάθμιση της τεχνικής εκπαίδευσης και η καθιέρωσή της ως μιας συνειδητής επιλογής από τους νέους μας, συμβαδίζει με την αναβάθμιση του ρόλου και της σημασίας μιας οικονομίας που παράγει και δημιουργεί και που χτίζει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στη γνώση και στις σύγχρονες δεξιότητες, σε όλα τα επίπεδα.
Και όλα αυτά συμβαίνουν τη στιγμή που η ανεργία των νέων στη χώρα μας παραμένει από τις υψηλότερες στην Ευρώπη, ενώ –από την άλλη– οι παραγωγικές επιχειρήσεις αδυνατούν να καλύψουν κενές θέσεις εργασίας.
Τα νούμερα είναι ενδεικτικά και απογοητευτικά: Στην Ελλάδα μόλις 1 στους 3 νέους επιλέγουν κάποιο πεδίο στον τομέα της επαγγελματικής εκπαίδευσης, όταν στην Ευρώπη την επιλέγει 1 στους 2 νέους.
Επιπλέον, στην Ελλάδα η απασχόληση των αποφοίτων της αρχικής επαγγελματικής εκπαίδευσης κυμαίνεται σχεδόν στα ίδια επίπεδα με την αντίστοιχη των αποφοίτων της γενικής εκπαίδευσης, όταν στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης οι απόφοιτοι της αρχικής επαγγελματικής εκπαίδευσης απολαμβάνουν υψηλότερα ποσοστά απασχόλησης (κατά μέσο όρο 6,6% στην Ε.Ε. των 28).
Σύμφωνα με στοιχεία του 2018, το ποσοστό απασχόλησης των αποφοίτων της αρχικής επαγγελματικής εκπαίδευσης, με ηλικία 20-34 ετών και μεσαίου επίπεδο εκπαίδευσης (ISCED 3-4), ανερχόταν μόλις σε 63,1%, επίδοση που κατατάσσει την Ελλάδα στην τελευταία θέση, με σημαντική απόκλιση από τον αντίστοιχο μέσο όρο της Ε.Ε. των 28 (80,5%).
Ενδεικτικά, Μάλτα και Σουηδία παρουσιάζουν το υψηλότερο ποσοστό απασχόλησης των αποφοίτων αρχικής επαγγελματικής εκπαίδευσης με τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά (92,3%). Δυστυχώς, ούτε οι επιχειρήσεις αναγνωρίζουν την αρχική επαγγελματική εκπαίδευση ως μία αξιόπιστη δεξαμενή ανθρώπινου δυναμικού.
Σύμφωνα με έρευνα του ΣΕΒ (2018), 1 στις 3 επιχειρήσεις που ρωτήθηκαν σχετικά απάντησαν ότι αδυνατούν να βρουν στελέχη με τις κατάλληλες δεξιότητες· και οι μεγαλύτερες ελλείψεις αφορούν δεξιότητες στα επαγγέλματα μεσαίων προσόντων (42,6% των επιχειρήσεων). Είναι χαρακτηριστικό ότι στους «τεχνικούς», στους «ειδικευμένους τεχνίτες» και στους «χειριστές βιομηχανικών εγκαταστάσεων» οι σημαντικότερες ελλείψεις αφορούν τεχνικές και επαγγελματικές δεξιότητες.
Ειδικά όσον αφορά τα τεχνικά επαγγέλματα, οι επιχειρήσεις αποδίδουν την έλλειψη κατάλληλων δεξιοτήτων στις ανεπάρκειες της τεχνικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης, καθώς και στην ελλιπή σύνδεση της παρεχόμενης εκπαίδευσης με τις πραγματικές ανάγκες της αγοράς εργασίας.
Η ενίσχυση της βιομηχανίας και η μετάβαση στην ψηφιακή και πράσινη οικονομία είναι οι βασικοί πυλώνες για τον αναγκαίο παραγωγικό μετασχηματισμό της ελληνικής οικονομίας. Στη μετάβαση αυτή ο ρόλος του εκπαιδευτικού συστήματος συνολικά είναι κρίσιμος.
Ειδικότερα, η αποτελεσματική διασύνδεση της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης με τον κόσμο των επιχειρήσεων καθίσταται αποφασιστικής σημασίας: Εξοπλίζει τη νέα γενιά με τις σύγχρονες δεξιότητες που χρειάζεται η σημερινή, αλλά και η μελλοντική αγορά εργασίας, και συγχρόνως ενισχύει το ελληνικό παραγωγικό σύστημα.
Το ανθρώπινο κεφάλαιο στη σημερινή εποχή είναι ο πολυτιμότερος παραγωγικός συντελεστής. Για αυτό και ο ΣΕΒ στηρίζει ενεργά την αναγκαία μεταρρύθμιση της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, αποδίδοντας ιδιαίτερη σημασία στη σχετική πρωτοβουλία του Υπουργείου Παιδείας στον τομέα αυτό.
*Ο κ. Δημήτρης Βέργαδος είναι χημικός μηχανικός ΕΜΠ, διευθυντής του Τομέα Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων, Θέσεων και Ενημέρωσης ΣΕΒ.
